ایران در پایان قرن نوزدهم- کشوری که بد اداره می‌شود!

ایران در پایان قرن نوزدهم؛ کشوری که 'بد اداره می‌شود'

ایران بد اداره می‌شود و شرایط کلی‌اش رضایت‌بخش نیست. وضع مالی‌اش خراب است. منابعش دست نخورده مانده است و تجارتش رونقی ندارد. بعضی نشانه‌های شورش و ناآرامی در کشور هم دیده می‌شود... (ص ۳۸)... هیچ محکمه قضایی قابل اعتمادی نیست. (ص ۸)»

***

ناصرالدین شاه قاجار در جوانی، تابلوی نقاشی در موزه لوور پاریس

گزارش سر مورتیمر دوراند که با ماموریت رسمی از سوی لرد رُزبری نخست وزیر وقت بریتانیا عازم ایران شده بود، متعلق به ۲۷ سپتامبر ۱۸۹۵ (شهریور ۱۲۷۴ شمسی) یا به عبارتی قریب به یک صد و بیست سال پیش است.کتاب «گزارش سر مورتیمر دوراند درباره وضعیت ایران در دهه های پایانی قرن نوزدهم» را احمد سیف ترجمه کرده و نشر نی در اواخر سال ۱۳۹۲ در ۱۳۳ صفحه آن را به چاپ رسانده است. کتاب‌ها شامل زندگی روزمره مردم و وضعیت سیاسی و اقتصادی و البته اجتماعی ایران است.

آنچه کتاب «گزارش سر مورتیمر دوراند درباره وضعیت ایران» را برجسته می‌کند تلاش برای ارائه راهبرد سیاسی-اقتصادی برای بریتانیا از خلال توصیف واقعی شرایط ایران از نزدیک است. چنین گزارشی از آن جهت حائز اهمیت است که هرگونه توصیف از روی اهمال‌کاری در درجه اول موقعیت سیاسی و دیپلماتیک نویسنده را به خطر می‌انداخته بنابراین، به نظر می‌آید نویسنده تلاش کرده است که از جهات مختلف وضعیت را برای گزارش به دولت متبوع خود بررسی کند.

گزارش محرنامه است و در سال ۱۸۹۵ میلادی یعنی عهد ناصرالدین‌شاه نوشته شده. با خواندن گزارش پی می‌بریم که نویسنده، نمی‌خواهد در گفتار خود قطعیتی برای امور و مشاهدات خود در ایران قائل شود و در هر پارگراف موارد ضد و نقیض کنار هم می‌آیند. به نظر می‌آید دوراند عمدی در این کار خود دارد تا همه جوانب یک مسئله را بیان کرده باشد، البته او در آخر جمع‌بندی خودش را هم ارائه و نظر نهایی خود را اعلام می‌کند